Nikelj
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Splošno | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ime, simbol, vrstno število | nikelj, Ni, 28 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kemijska vrsta | prehodna kovina | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skupina, perioda, blok | 10, 4 , d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gostota, trdota | 8908 kg/m³, 4,0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Videz | sijajen, kovinski | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lastnosti atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Relativna atomska masa | 58,6934 a. e. m. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomski polmer (izračunan) | 135 (149) pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalentni polmer | 121 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| van der Waalsov polmer | 163 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronska konfiguracija | [Ar]3d84s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| e- na energijski nivo | 2, 8, 16, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oksidacijska stanja (oksid) | 4,[1] 3, 2, 1,[2] -1, (rahlo bazičen) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristalna struktura | ploskovno centrirana kocka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fizikalne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Agregatno stanje | trdno (feromagneten) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tališče | 1728 K (2651 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vrelišče | 3186 K (5275 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Molski volumen | 6,59 ×10−6 m³/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izparilna toplota | 370,4 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Talilna toplota | 17,47 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Parni tlak | 237 Pa pri 1726 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hitrost zvoka | 4970 m/s pri 293,15 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Razne lastnosti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | 1,91 (Paulingova lestvica) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Specifična toplota | 440 J/(kg·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Električna prevodnost | 14,3 106/ (m·ohm) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toplotna prevodnost | 90,7 W/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. ionizacijski potencial | 737,1 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. ionizacijski potencial | 1753 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3. ionizacijski potencial | 3395 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4. ionizacijski potencial | 5300 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najstabilnejši izotopi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Če ni označeno drugače, so uporabljene enote SI in standardni pogoji. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Níkelj (latinsko niccolum) je kovinski kemični element, ki ima v periodnem sistemu simbol Ni in atomsko število 28.
Vsebina
Lastnosti
Nikelj je srebrnkasto bela lesketajoča se kovina, ki spada v železovo skupino, možno jo je kovati. Na zraku in v vodi zelo počasi oksidira, tudi pri visokih temperaturah. Odporen je proti običajnim organskim kislinam, ne pa proti vročim kislinam in plinom, ki vsebujejo žveplo. Nekateri ljudje so alergični na nikelj, zato dobijo kožne izpuščaje na mestu stika.[3] Je magneten in eden od štirih feromagnetnih elementov pri sobni temperaturi. Najpogostejše oksidacijsko stanje niklja je +2, čeprav najdemo tudi komplekse Ni v stanjih 0, +1 in +3.
Spojine
V mileritu se pojavlja skupaj z žveplom, v nikelinu skupaj z arzenom, z obema skupaj pa v nikljevem galenitu. Najpomembnejše rude so lateriti, zlasti limonit (Fe, Ni)O(OH) in garnierit (Ni, Mg)3Si2O5(OH)4 in pentlandit (Ni, Fe)9S8. Pojavlja se tudi v nikelj železovih meteoritih.
Uporaba
Uporablja se ga predvsem v zlitinah za izdelavo nikljevih jekel, nerjavečih jekla, baterij in magnetov. V preteklosti so ga uporabljali za površinsko protikorozivno zaščito kovin kot sta železo in medenina, približno 6% proizvodnje niklja se še vedno uporabi za ta namen. Večina niklja pa se porabi za proizvodnjo nerjavečega jekla in drugih zlitin (kovanci).
Proizvodnja
Je 24. najpogostejši element v zemeljski skorji. V večjih količinah nikelj kopljejo na Filipinih, v Indoneziji, Rusiji, Avstraliji, Kanadi, Novi Kaledoniji in Braziliji. Svetovna letna proizvodnja je leta 2012 dosegla 2,1 milijona ton.
Iz rude se izloči s praženjem in redukcijo, pri čemer se dobi 75% nikelj, ki pogosto že zadošča za nadaljnjo uporabo.
Nikljeve sulfidne rude pa se najprej obogati s flotacijo, nakar se ga stali, z dodatkom H2S odstrani baker, po ekstrakciji kobalta ostane 99% nikelj.
Zgodovina
Nikelj naj bi uporabljali že leta 3500 p.n.š.. Prvi ga je izoliral leta 1751 Axel Fredrik Cronstedt, ime je dobil nemškem mitološkem bitju - Nickel, ki so ga rudarji krivili za na videz bakrovo rudo, iz katere ni bilo moč dobiti bakra.
Sklici
- ↑ M. Carnes et al. (2009). "A Stable Tetraalkyl Complex of Nickel(IV)". Angewandte Chemie International Edition 48: 3384. doi:10.1002/anie.200804435.
- ↑ S. Pfirrmann et al. (2009). "A Dinuclear Nickel(I) Dinitrogen Complex and its Reduction in Single-Electron Steps". Angewandte Chemie International Edition 48: 3357. doi:10.1002/anie.200805862.
- ↑ Anna Lacey (22 June 2013). "A bad penny? New coins and nickel allergy". BBC Health Check. Pridobljeno dne 25 July 2013.
